Veličanstvenost zvezdanog neba oduvek je pozivala čoveka da mu se približi. Otkrićem teleskopa otvoren je jedan put, a kasnijim konstruisanjem sve sofisticiranijih sprava, došli smo do toga da danas imamo na raspolaganju izvanredne alate za istraživanje svemira sa zemlje. Jedan od njih je VLT – teleskop, odnosno sistem teleskopa, koji detektuje veoma daleke i slabe svetlosne izvore, čak četiri milijarde puta slabije od onih vidljivih golim okom
VLT (eng. Very Large Telescope), odnosno Veoma veliki teleskop, nalazi se u Paranal opservatoriji u pustinji Atakama (Čile). Sastoji se od četiri glavna teleskopa sa ogledalima prečnika 8,2 metra i četiri pokretna pomoćna teleskopa prečnika 1,8 metara. Svi teleskopi mogu raditi zasebno ili u kombinaciji, međutim, prava prednost VLT-a jeste mogućnost da svi teleskopi rade zajedno. Tada formiraju interferometar (VLTI) sposoban da prikupi podatke o izuzetno udaljenim objektima kao što su egzoplanete, zvezde, binarni sistemi i aktivna galaktička jezgra, i to u vrlo visokoj rezoluciji. Pritom je važno znati da VLT može snimati u ultraljubičastom i infracrvenom spektru, otkrivajući nam još jedan nivo informacija u poređenju sa onim što omogućava vidljiva svetlost.
Ovaj jedinstven instrument pripada Evropskoj južnoj opservatoriji (ESO), međunarodnoj istraživačkoj organizaciji. Naučnici iz celog sveta mogu zakupiti sate korišćenja teleskopa, a zainteresovanost je veća od raspoloživih sati.
Od početka rada 1998. godine VLT je omogućio značajna otkrića, uključujući slike planete van Sunčevog sistema (Beta Pictoris b), bolje razumevanje kretanja zvezda u blizini supermasivnih crnih rupa u centru Mlečnog puta i proučavanje tamne materije.
Inspirisan rezultatima VLT-a, tim naučnika već desetak godina konstruiše ELT (Ekstremno veliki teleskop), još sofisticiraniji instrument čije se stavljanje u funkciju očekuje sredinom 2028. godine.
Iako impresivan, VLT je tek stepenica na putu i ne vidi se kraj konstruisanju sve naprednijih instrumenata. Ali sem sposobnosti da sve napravi i objasni, naučniku sutrašnjice je potreban i um otvoren za intuiciju, um sposoban da zaroni u dubine nepoznatog i prepozna mesto čoveka u univerzumu.
Autor: Jasna Glišić
Izvori fotografija:
Wikimedia Commons | File: VLT Cerro Paranal Total Lunar Eclipse 21 December 2010.jpg | A1Cafel (talk | contribs)
Wikimedia Commons | File: The VLT´s Laser Guide Star.jpg | Stas1995 (talk | contribs)